Welke ondernemingsvormen zijn er in Nederland?

Als ondernemer kan je je op verschillende manieren organiseren om te ondernemen. De eenmanszaak is de eenvoudigste manier om dat te doen, maar ook de besloten vennootschap is om aansprakelijkheidsredenen heel interessant. Hieronder zijn de verschillende ondernemingsvormen kort besproken, waarna we het ook hebben over de fiscale en administratieve gevolgen van deze keuzes.

Eenmanszaak

Bij de eenmanszaak is er één persoon verantwoordelijk voor de onderneming. Het maakt daarbij niet uit of deze persoon al dan niet personeel in dienst heeft. Binnen een eenmanszaak kunnen er dan ook meerdere mannen of vrouwen aan het werk zijn.

De oprichter doet dit vanuit zijn eigen persoon, waarbij het ondernemingsvermogen en het zakelijk vermogen één geheel vormen. Privéschuldeisers kunnen dus het ondernemingsvermogen aanspreken, maar zakelijke schuldeisers kunnen ook het persoonlijk vermogen aanspreken. Het faillissement van de onderneming betekent zo ook het persoonlijk faillissement.

De oprichting van een eenmanszaak is heel eenvoudig. Het volstaat om zich in te schrijven bij de Kamer van Koophandel, waarna ook automatisch de inschrijving bij de Belastingdienst wordt geregeld. Omwille van de eenvoud is het een populaire ondernemingsvorm.

Vennootschap onder firma

Een vennootschap onder firma valt te vergelijken met een eenmanszaak, maar het is wel een samenwerkingsverband. Er zijn meerdere eigenaren die elk als een eigen eenmanszaak kunnen gezien worden. Zij zijn dus ook allemaal persoonlijk aansprakelijk en zelfs voor het geheel van de schulden die ze samen maken.

Samen stellen ze een vennootschapscontract op dat ze eventueel door de notaris vast laten leggen. Hierin bepalen ze de regels van hun samenwerkingsverband. Het gaat dan bijvoorbeeld ook om afspraken over hoe de winst wordt verdeeld.

Commanditaire vennootschap

De commanditaire vennootschap is een variant op de vennootschap onder firma. Bij de commanditaire vennootschap zijn er echter beherende vennoten en stille vennoten. De beherende vennoten nemen alle beslissingen en treden naar buiten als eigenaar. De stille vennoten investeren louter in de vennootschap, maar blijven voorts op de achtergrond. In ruil voor hun inbreng rekenen ze natuurlijk wel op een deel van de winst. Ook hier wordt er in principe een oprichtingsakte opgesteld dat onder andere de verdeling van deze winst zal regelen.

Maatschap

Ook de maatschap valt enigszins te vergelijken met de vennootschap onder firma. Het wordt vooral toegepast door bijvoorbeeld tandartsen of boekhouders die samenwerken. Het grootste verschil met de vennootschap onder firma is echter de aansprakelijkheid. De aansprakelijkheid van de maten is beperkter. Zo zijn ze enkel hoofdelijk aansprakelijk, voor een gelijk deel, en kunnen ze niet elk voor het geheel worden aangesproken.

Besloten vennootschap

De besloten vennootschap is een rechtspersoon waarbij de eigenaren slechts heel beperkt aansprakelijk zijn, namelijk in functie van het door hen geïnvesteerde vermogen. Hierop zijn wel een aantal uitzonderingen wanneer er sprake is van onbehoorlijk bestuur, maar de aansprakelijkheidsregeling is hoe dan ook veel gunstiger dan bij bovenstaande ondernemingsvormen. Het nadeel is wel dat een besloten vennootschap oprichten een stuk complexer en duurder is, terwijl het ook nog eens langer duurt. Zo is het hier altijd verplicht om de notaris een aantal zaken te laten regelen. Er is hiervoor geen minimumkapitaal nodig. Kenmerkend is in ieder geval dat de besloten vennootschap besloten is. Dit wil zegen dat de aandelen op naam zijn en niet zomaar kunnen worden overgedragen.

Naamloze vennootschap

Een naamloze vennootschap valt enigszins te vergelijken met de besloten vennootschap. Ook de oprichting verloopt vrij gelijkaardig. Er zijn echter wel een aantal belangrijke verschillen. Zo is er bij een naamloze vennootschap sprake van een minimumkapitaal van 45.000 euro. Bovendien is een naamloze vennootschap niet besloten, waardoor aandelen vrij kunnen worden verkocht.

Stichting

De stichting is een volledig andere rechtsvorm. Het kan door één persoon worden opgericht, maar ook door verschillende personen. Een stichting heeft altijd een sociale of ideële doelstelling en de winst wordt gebruikt om die doelstelling(en) te bereiken. Daarbij is veel mogelijk, zoals het oprichten en onderhouden van een lokaal buurthuis om kwetsbare jongeren te ondersteunen of de oprichting van een beschermprogramma voor de rode panda. Een stichting is er dus niet om de oprichters te verrijken. Daarom moet er bij de oprichting van een stichting ook al duidelijkheid zijn over wat er met het overblijvende geld zal gebeuren bij de ontbinding. Dit kan dan bijvoorbeeld aan een andere stichting worden geschonken.

Verschillende ondernemingsvormen en de gevolgen voor de belastingen

Afhankelijk van de ondernemingsvorm valt de onderneming onder de inkomstenbelasting of onder de vennootschapsbelasting. De eenmanszaak, de vennootschap onder firma en de commanditaire vennootschap vallen onder de inkomstenbelasting. De besloten vennootschap en de naamloze vennootschap vallen dan weer onder de vennootschapsbelasting.

Zij hebben elk hun eigen tarieven en mogelijkheden. Binnen de inkomstenbelastingen zijn er bijvoorbeeld voordelen als de zelfstandigenaftrek. Anderzijds zijn de tarieven in de vennootschapsbelasting beperkter, maar daar heb je dergelijke aftrekken en vrijstellingen niet. In de praktijk is het echter vaak een combinatie van de twee omdat er ook salaris wordt betaald dat dan weer aan de inkomstenbelasting onderhevig is.

De stichting neemt hier eveneens een bijzondere plaats in. Mogelijk blijft deze buiten de belastingheffing, maar dit enkel op voorwaarde dat er met de stichting geen handel wordt gedreven. In het andere geval zou er sprake zijn van oneerlijke concurrentie.

Gevolgen voor de boekhouding

De gevolgen voor de boekhouding hebben vooral betrekking op het aantal eigenaren. Bij de eenmanszaak is het vrij eenvoudig. Hier wordt het geïnvesteerde vermogen op een grootboekrekening geboekt en wordt dit verder met rust gelaten. Enkel persoonlijke transacties hierop, zoals opnames en (terug)stortingen, hoeven daarbij te worden verwerkt.

Bij een vennootschap onder firma en de commanditaire vennootschap is de situatie gelijkaardig, maar zijn er wel meerdere eigenaren. Daarom wordt er voor elke vennoot een eigen grootboekrekening gemaakt waarop deze transacties op een gelijkaardige manier worden verwerkt.

Bij de besloten vennootschap en de naamloze vennootschap wordt het maatschappelijk kapitaal op een eigen grootboekrekening geboekt. Hier kunnen aandeelhouders misschien wel privébedragen opnemen, maar dat mag nooit ten laste komen van het eigen vermogen. De vennootschap krijgt dan in feite een vordering op de aandeelhouder die er ook rente op moet betalen.