Wat is de herwaarderingsreserve en hoe boek ik het?

Activa zijn soms langdurig in een onderneming aanwezig en dan is het niet ondenkbaar dat hun waarde al eens wijzigt. Het actief wordt dan geherwaardeerd en krijgt een nieuwe waarde, hoger of lager dan de oorspronkelijke boekwaarde. Om dergelijke waardeverschillen op te vangen is een onderneming verplicht om een herwaarderingsreserve aan de creditzijde van de balans aan te leggen. De herwaarderingsreserve vormt een reservering op het eigen vermogen.

Betekenis van de herwaarderingsreserve

Een herwaarderingsreserve is een vorm van eigen vermogen dat ontstaat omdat bepaalde bezittingen tegen de actuele waarde worden gewaardeerd en deze activa vervolgens aan waarde toenemen.

De herwaarderingsreserve is voornamelijk van toepassing op vaste activa (de waarde van een terrein stijgt met de jaren) of bij voorraden (een voorraad postzegels kan na verloop van tijd in waarde stijgen omdat het een verzamelobject wordt). Wanneer het om vaste activa gaat moet er natuurlijk wel rekening worden gehouden met de afschrijvingen. Dat wil zeggen dat de nieuwe actuele waarde hoger moet zijn dan het verschil tussen de aanschafwaarde en de reeds geboekte afschrijvingen. Het gevolg van zo’n waardestijging is dat de boekwaarde van de activa toeneemt. Hierdoor stijgt het eigen vermogen.

Aparte rubriek onder het eigen vermogen

Dergelijke waardestijgingen worden tot het eigen vermogen gerekend. Het is dan ook een reserve waar de onderneming niet vrij over mag beschikken. De herwaarderingsreserve blijft gewoon op het eigen vermogen staan. Hierdoor wordt een latere waardedaling van de activa eerst ten laste genomen van de herwaarderingsreserve en pas dan van de winst-en-verliesrekening. Wanneer het actief verloren gaat, bijvoorbeeld omdat actief verkocht wordt, mag de herwaarderingsreserve natuurlijk wel weer worden vrijgegeven. Dan maakt het opnieuw deel uit van het vermogen en kan het vrij worden aangewend.

Boeken van de herwaarderingsreserve

Stel dat je een industriële broodsnijmachine had gekocht voor het versnijden van langwerpig brood. Deze machine werd gekocht voor 3.000 euro excl. omzetbelasting. De industriële broodsnijmachine heeft een levensduur van 10 jaar en werd nog niet afgeschreven. Door een onverwachte gebeurtenis treden er op de internationale markten tekorten op en stijgt de waarde van de industriële broodsnijmachine. Nu bedraagt de waarde van dezelfde industriële broodsnijmachine 4.500 euro excl. omzetbelasting. Dit is een waardestijging van 50% of € 1.500. We boeken:

De herwaarderingsreserve vormt nu een onderdeel van het eigen vermogen. Er wordt dus een reservering gelegd op het eigen vermogen dat niet vrij mag worden gebruikt. Als later de waarde van industriële broodsnijmachines opnieuw drastisch zou zakken, bijvoorbeeld omdat er een nieuwe producent op de markt springt, kan de waardedaling probleemloos ten laste worden genomen van deze herwaarderingsreserve.